Iedere jongere heeft het recht om gehoord te worden. Punt. Niet alleen thuis of in de maatschappij, maar óók op school. Daar brengen ze ten slotte een heel groot deel van hun leven door. Het is belangrijk dat jongeren zich gezien voelen, serieus genomen worden en ervaren dat hun betrokkenheid ertoe doet. En dát begint bij betekenisvolle leerlingparticipatie.

Leerlingparticipatie, of studentparticipatie, betekent simpel gezegd dat leerlingen invloed hebben op dingen die hen raken. Dat kan over van alles gaan: wat er in de klas gebeurt, hoe projecten worden vormgegeven, hoe en wanneer er getoetst wordt of wat er op schoolniveau wordt besloten.

Jimmy’s: experts in jongerenparticipatie

Wij zijn Jimmy’s, en we doen al 15 jaar niets liever dan jongeren betekenisvol betrekken. Niet alleen met mooie woorden, maar in de praktijk.

We helpen scholen en organisaties om jongeren een stem te geven in beleid, programma’s en onderwijs. Dat kan gaan over burgerschapsonderwijs, het doorontwikkelen van een leerlingenraad of het organiseren van een schoolfestival waarbij jongeren zelf de programmering en organisatie op zich nemen.

In dit artikel delen we onze belangrijkste inzichten over leerlingparticipatie. Wil je liever direct even sparren over jouw school of opleiding? Neem gerust contact met ons op we denken graag mee.

Hoe creëer je leerlingparticipatie?

Of je nu docent, teamleider of onderwijskundige bent: iedereen kan stappen zetten om te werken aan leerlingparticipatie.

Er zijn dingen die op elk niveau werken, maar de manier waarop je dat in de klas doet, ziet er vaak net even anders uit dan op schoolniveau.

Voordat we de praktijk induiken, is het goed om eerst te weten dat participatie in het onderwijs op drie niveaus kan plaatsvinden.

De drie niveaus van participatie in het onderwijs

Binnen elke vorm van leerlingparticipatie kun je onderscheid maken tussen drie niveaus van invloed:

1. Meedenken

Leerlingen delen hun mening of ervaringen, bijvoorbeeld via een enquête over lestijden. De school gebruikt hun input vervolgens om een nieuw rooster te maken.

2. Meedoen

Leerlingen denken niet alleen mee, maar doen ook actief mee. Denk aan het bedenken én uitvoeren van activiteiten tijdens de open dag of het ontwikkelen van het nieuwe anti-pest protocol.

3. Meebeslissen

Leerlingen nemen samen met de schoolleiding besluiten, bijvoorbeeld over het assortiment in de kantine, het kiezen van nieuwe lesmethodes of het aannemen van nieuwe docenten.

Als je dit onderscheid eenmaal kent, kun je bewuster nadenken over hoe en wanneer je leerlingen kan laten participeren. Soms is meedenken genoeg, vaak is meebeslissen echt haalbaar als je leerlingen of studenten maar genoeg betrekt.

Hoe betrek je leerlingen bij de les?

Veel docenten willen hun leerlingen meer betrekken, maar weten niet goed waar te beginnen.

Participatie lijkt vaak iets groots: een leerlingenraad, beleidsvergaderingen of medezeggenschap. Maar echte leerlingparticipatie begint veel kleiner, gewoon in de klas. Dáár, in het dagelijks leren, ontstaat eigenaarschap.

Hier zijn drie manieren om daar morgen al mee te beginnen:

1. Co-creëer opdrachten

Betrek leerlingen bij de vormgeving van projecten of opdrachten. Vraag: “Wat zou voor jullie een zinvolle manier zijn om dit thema te onderzoeken?”

Geef ze vervolgens de ruimte om dat op hun manier te doen, bijvoorbeeld met een korte video of een mini-onderzoek in hun eigen omgeving.

2. Gebruik hackvormen

Laat leerlingen hun lessen of opleiding ‘hacken’. Hoe zouden zij dit vak verbeteren? Wat zouden ze anders doen als zij de docent waren? Zo maak je leren iets van hénzelf en ontstaat er echte participatie in het onderwijs.

3. Reflectie met stemrondes

Gebruik korte reflectiemomenten waarin leerlingen hun stem laten horen. Bijvoorbeeld met een stoplichtreflectie: groen, oranje of rood voor hoe zinvol ze de les vonden. Het belangrijkste is wat je daarna doet: laat zien dat hun feedback iets verandert. Dát is waar leerlingparticipatie echt begint.

Leerlingparticipatie op schoolniveau

Wanneer participatie in de klas goed op gang komt, is het waardevol om dit ook door te trekken naar schoolniveau.

Leerlingen willen niet alleen invloed op hun lessen, maar ook op hoe de school als geheel werkt.

Op schoolniveau draait studentparticipatie om meedenken, mee-ontwerpen en samen verbeteren. De leerling of student wordt dan niet langer alleen ‘leerling’ of 'student', maar ook gesprekspartner.

Enkele manieren om dat te versterken:

Meewerken aan curriculumontwikkeling

Betrek leerlingen bij het ontwerpen van nieuwe modules of keuzedelen. Laat hen meedenken over inhoud, werkvormen en toetsing. Dat levert verrassend relevante ideeën op.

Student takeover

Geef leerlingen tijdelijk de regie over een onderdeel van de school, bijvoorbeeld de socialmediakanalen of een themaweek. Een docent begeleidt, maar de inhoud en aanpak komen van de leerlingen zelf.

Peers als participatieambassadeurs

Leid een groep leerlingen op tot ambassadeurs die binnen de school leerlingparticipatie stimuleren. Ze organiseren gesprekken, halen input op bij medeleerlingen en koppelen dat terug aan het team. Zo groeit er stap voor stap een cultuur waarin iedereen meedoet.

De verandering routekaart

Ontwikkel met een groep studenten een routekaart voor verandering. Waar kunnen ze terecht met klachten en ideeën? Hoe reizen die ideeën door de organisatie? Wat kunnen zij doen om een idee gerealiseerd te krijgen? Wie moeten allemaal meebeslissen? En hoe krijgen ze uiteindelijk weer terug te horen wat er met hun klacht of inbreng is gedaan? Snappen hoe besluitvorming binnen school werkt én hoe je invloed kan uitoefenen draagt bij aan actieve en betrokken leerlingen!

Waarom is leerlingparticipatie belangrijk?

Waarschijnlijk weet je al dat leerlingparticipatie belangrijk is. Toch is het goed om even stil te staan bij wat het écht oplevert, voor leerlingen, scholen en de samenleving.

• Voor leerlingen: het vergroot motivatie, eigenaarschap en vaardigheden zoals samenwerken, keuzes maken en verantwoordelijkheid nemen.

• Voor scholen: het zorgt voor beter, relevanter onderwijs en een cultuur van vertrouwen en dialoog. Het geeft invulling aan de verbeterplannen voor het burgerschapsonderwijs.

• Voor de samenleving: het is een oefenplek voor democratie, waar jongeren leren dat hun stem telt en dat verandering begint bij meedoen.

Hulp bij leerlingparticipatie?

Ben je hier al mee bezig, of wil je weten waar je kunt beginnen? Wij helpen je graag.

Wij zijn Jimmy’s; experts in jongerenparticipatie.

Met een ervaren team van projectleiders én een actieve jongerencommunity helpen we scholen en organisaties om jongeren te betrekken bij al het beleid dat hen raakt. Van burgerschapsonderwijs tot leerlingenraden en co-creatie in curriculumontwerp: samen zorgen we ervoor dat jongeren niet alleen meedoen, maar ook echt invloed hebben!

Wil jij eens een keer vrijblijvend sparren met Jimmy’s over leerlingparticipatie? Neem contact op.

Meer lezen over het thema jongerenparticipatie? Bekijk alle artikelen jongerenparticipatie. Een aanrader? Lees meer over jongerenparticipatie in het Artikel Wat is Jongerenparticipatie?