Jongerenparticipatie is het actief betrekken van jongeren bij beleid, besluitvorming en uitvoering binnen organisaties en overheden. Een ander woord hiervoor is jeugdparticipatie. In dit artikel wisselen we beide termen met elkaar af. Het is meer dan alleen een hand opsteken in de klas of meedenken in een klankbordgroep. Het gaat bij jongerenparticipatie om jongeren serieus nemen als volwaardige gesprekspartners, met kennis van hun leefwereld én het vermogen om oplossingen te bedenken voor maatschappelijke uitdagingen. Dit kan in de praktijk én online, bijvoorbeeld via digitale jongerenparticipatie.

Wat betekent jeugdparticipatie?

Onder jongerenparticipatie, ook wel jeugdparticipatie genoemd, verstaan we het proces waarbij jongeren een rol krijgen in de voorbereiding, uitvoering en evaluatie van beleid of projecten. Het is dus niet een eenmalig praatmoment, maar een structurele samenwerking tussen jongeren en professionals.

Jeugdparticipatie betekent dat jongeren niet alleen ‘meedoen’, maar ook echt mede-eigenaar zijn van wat er gebeurt. Ze hebben invloed, dragen verantwoordelijkheid en leren zichzelf én de wereld beter kennen. Dat zorgt voor wederzijds begrip en beleid dat aansluit bij de realiteit.

Een verwant en belangrijk facet van jongerenparticipatie is kinderparticipatie, waarbij je kinderen op jonge leeftijd betrekt. Denk aan leerlingenraden op basisscholen of kinderadviesraden binnen de zorg. Ook hier draait het om luisteren, serieus nemen en ruimte geven. De principes zijn gelijk, maar de aanpak is aangepast aan de leeftijd en belevingswereld.

Waarom is jongerenparticipatie belangrijk?

Waarom is inspraak belangrijk?

Jongeren willen gehoord worden. Inspraak betekent dat ze invloed ervaren en serieus genomen worden. Het verhoogt hun gevoel van eigenaarschap en betrokkenheid. Voor gemeenten, scholen en organisaties leidt dat tot beter beleid en sterkere relaties.

Waarom is participeren belangrijk?

Participeren leert jongeren vaardigheden die zij in de rest van hun leven nodig hebben: argumenteren, samenwerken, kritisch denken, onderhandelen. Ze bouwen aan hun zelfvertrouwen en hun netwerk. Tegelijk leren professionals om beter aan te sluiten bij jongeren en maatschappelijke signalen eerder te herkennen.

Waarom is jeugdparticipatie belangrijk?

Jeugdparticipatie is belangrijk omdat het beleid verbetert én jongeren versterkt. De wereld verandert snel en jongeren zijn vaak voorlopers. Ze zien blinde vlekken, benoemen wat schuurt, en denken creatief mee. Het is zonde om die kracht niet te benutten. Bovendien vraagt de samenleving om inclusie en democratische betrokkenheid,  jongerenparticipatie is daarin essentieel.

Organisaties die investeren in jongerenparticipatie, bouwen aan vertrouwen, veerkracht en toekomstbestendig beleid. De winst is dus wederzijds.

Hoe bouw je aan een ecosysteem rond jongerenparticipatie?

Een sterk ecosysteem is de sleutel tot duurzame jongerenparticipatie. Het gaat dan om een netwerk van jongeren, professionals, beleidsmakers en partners die samen verantwoordelijkheid nemen voor participatie. Niet ad hoc of projectmatig, maar structureel en met gezamenlijke doelen.

Wat zijn de kenmerken van zo’n ecosysteem?

• Duidelijke rolverdeling: Iedereen weet wie waarvoor verantwoordelijk is, van jongeren tot wethouders.

• Structurele middelen: Tijd, geld en begeleiding zijn geen gunsten, maar basisvoorwaarden.

• Wederkerigheid: Jongeren worden niet alleen gevraagd om te geven, maar krijgen ook iets terug: leerervaring, netwerk, vergoeding.

• Relaties en vertrouwen: Participatie draait om mensen. Sterke onderlinge relaties zorgen voor continuïteit van de samenwerking en betrokkenheid in jongerenparticipatie.

• Lerend vermogen: Het systeem reflecteert, evalueert en stuurt bij. Fouten maken mag, zolang je er maar van leert.

Jimmy’s helpt organisaties bij het bouwen van dit ecosysteem. Wil je meer leren over een ecosysteem rond jongerenparticipatie? Download de gratis Whitepaper Jongerenparticipatie.

Wat zijn de bouwstenen van betekenisvolle jongerenparticipatie?

De Nationale Jeugdraad (NJR) heeft uitgebreid onderzoek gedaan naar jeugdparticipatie. Volgens hen zijn er zes essentiële bouwstenen voor betekenisvolle jongerenparticipatie. Deze bouwstenen helpen organisaties om jongeren goed te bereiken én betrokken te blijven bij hun leefwereld.

1. Oriëntatie: Waarom willen we jongeren betrekken? Wat willen we samen bereiken?

2. Motivatie: Wat motiveert jongeren om mee te doen en wat hebben ze daarvoor nodig?

3. Bereiken & Betrekken: Hoe vinden we jongeren? Hoe zorgen we voor diversiteit?

4. Talentontwikkeling: Wat leren jongeren van hun deelname? En hoe kunnen ze groeien?

5. Binden & Boeien: Hoe houden we jongeren betrokken? Hoe zorgen we voor een veilige sfeer?

6. Terugkoppelen & Voortbouwen: Wat doen we met hun input  en wat komt daarna?

Bij Jimmy’s sluiten we aan bij deze bouwstenen en geven we er invulling aan met onze 15 jaar praktijkervaring. Waar de NJR de inhoudelijke richting schetst, laten wij zien hoe je daar in de praktijk mee aan de slag kunt; met voorbeelden, werkvormen en structuren die in uiteenlopende contexten hebben gewerkt.

Hoe kan ik jongeren betrekken bij beleid?

Je weet nu meer over het ecosysteem en de bouwstenen, maar het daadwerkelijk betrekken kan soms nog lastig zijn. Betekenisvolle jongerenparticipatie vraagt om timing, structuur en lef. Het gaat erom dat jongeren niet pas aan het eind gevraagd worden om ‘iets te vinden’, maar vanaf het begin meedenken over het vraagstuk zelf.

In de Inspiratiegids Jongerenparticipatie van Jimmy’s geven we je 10 praktische tips speciaal voor gemeenten en woningbouwcorporaties rondom het thema leefbaarheid. Deze gids laat zien hoe jeugdparticipatie binnen een gemeente kan worden versterkt: hoe jongeren kunnen meebeslissen over hun leefomgeving, hoe je voorkomt dat participatie oppervlakkig blijft, en hoe je draagvlak bouwt binnen je organisatie.

Voorbeelden van jongerenparticipatie

Gemeente Groningen – visie én doen

In samenwerking met de gemeente Groningen ontwikkelt Jimmy’s een visie op betekenisvolle jeugdparticipatie. Jongeren, ambtenaren en professionals werken samen aan een aanpak die écht bij jongeren past.

In twee proeftuinen experimenteren we met participatie in verschillende beleidsdomeinen. De ervaringen vertalen we naar een visiestuk, vormgegeven als een gezamenlijke reis, inclusief verhalen, stappenplan en symbolische ‘tickets’.

Deze visie vormt inmiddels de basis voor structurele verandering. De gemeente start met 15 nieuwe proeftuinen waarin  jongerenparticipatie  duurzaam wordt ingebed in beleid en uitvoering.

Jongerenpanel De Derde Kamer

Jimmy’s werkt in opdracht van het ministerie van VWS en Kansfonds, samen met Straat Consulaat, aan een uniek project: het Jongerenpanel De Derde Kamer. Dit panel bestaat uit jongeren met ervaring in dak- en thuisloosheid.

Zij denken niet alleen mee, maar zitten vanaf dag één aan tafel bij het Nationaal Actieplan Dakloosheid. Door hun input zien betrokken partijen dakloosheid niet langer uitsluitend als zorgprobleem, maar als een bredere kwestie van bestaanszekerheid.

Hun bijdrage leidt tot concrete veranderingen. Zo zijn gemeenten nu wettelijk verplicht om een briefadres te verstrekken bij aanvraag, een cruciale stap in het voorkomen van dakloosheid onder jongeren.

DreamersNL Community

Voor Kansfonds en Fonds 21 ontwikkelt Jimmy’s de DreamersNL Community. Jongeren zonder verblijfsstatus, vaak onzichtbaar in beleid, krijgen hierin een actieve rol.

Zij bepalen zelf de koers van de community, leveren input voor campagnes en voeren gesprekken met beleidsmakers. Hun persoonlijke verhalen en ervaringen vormen de basis voor beleidsbeïnvloeding.

De community biedt ruimte voor ontmoeting, uitwisseling en actie. Jongeren geven aan zich gehoord en gesteund te voelen. Beleidsmakers krijgen inzichten vanuit een leefwereld die normaal gesproken buiten beeld blijft.

Benieuwd naar alle voorbeelden? Bekijk onze kennisbank.

De 8 stappen op weg naar betekenisvolle jongerenparticipatie

Jimmy’s heeft op basis van 15 jaar praktijkervaring een aanpak ontwikkeld in 8 stappen:

1. Weet waar je in het proces zit: Hoe eerder jongeren betrokken zijn, hoe meer invloed ze kunnen hebben.

2. Wees helder over invloed: Maak duidelijk welke rol jongeren krijgen, medebeslisser, adviseur of co-creator.

3. Zoek diversiteit: Betrek jongeren van verschillende achtergronden, ervaringen en perspectieven.

4. Regel goede begeleiding: Zorg voor een veilige setting en een procesbegeleider die jongeren ondersteunt.

5. Beloon passend: Vraag jongeren wat zij passend vinden als waardering, van geld tot leerervaring.

6. Deel duidelijke informatie & koppel terug: Gebruik begrijpelijke taal en geef altijd terug wat met hun input is gedaan.

7. Sta open voor onverwachte input: Laat jongeren buiten de lijntjes denken, juist dat levert vaak innovatie op.

8. Vier en leer samen: Sluit af met erkenning, reflectie en zichtbaarheid van resultaat.

Benieuwd naar meer uitleg over de 8 stappen op weg naar betekenisvolle jongerenparticipatie? Download onze gratis Whitepaper Jongerenparticipatie.

Hoe kan je nu al starten met jongerenparticipatie?

Je hoeft niet alles meteen perfect te doen. Begin klein, maar begin wél. Wat je morgen al kunt doen:

• Nodig jongeren uit voor een gesprek over een concreet beleidsthema

• Organiseer een interne sessie over jeugdparticipatie met collega’s

• Verken wie binnen jouw netwerk al met jongeren werkt

Onthoud: elke stap richting jongerenparticipatie telt, zolang het maar een stap vooruit is. Meer tips over jongerenparticipatie lees je in onze gratis Whitepaper Jongerenparticipatie.

Hulp bij jongerenparticipatie

Jimmy’s helpt organisaties betekenisvolle jongerenparticipatie vorm te geven. Of je nu aan het begin staat of al verder bent: we bieden begeleiding op maat.

Wat we doen:

• Trainingen voor professionals en jongeren

• Verkenningen en quickscans van je organisatie

• Maatwerktrajecten inclusief opzet van een ecosysteem

We versterken coöperatieve jongerenparticipatie, bouwen bruggen tussen generaties en zorgen dat jongeren meedoen op een manier die werkt voor iedereen.

Bekijk de mogelijkheden of plan direct een kennismaking. Want jongerenparticipatie begint met één stap. En die kan jij vandaag zetten.

Wil je nog een ander artikel lezen over jongerenparticipatie? Bekijk ons Impactreport 2024.